Waipi'o - słynna, legendarna i dla wielu ludzi święta dolina na północno-wschodnim krańcu Big Island. Miejsce, do którego nie da się łatwo dostać ani zbyt łatwo opuścić. Byłam tu zaledwie kilka razy, zawsze czując się niemal niczym intruz, a przynajmniej nieproszony gość. Na szczęście tym razem stąpałam po tej szczególnej ziemi nieco pewniejszą stopą.
Wszystko dzięki mojemu towarzyszowi wycieczki - Tylerowi - który zna niemal każdy skrawek Waipio, oraz moim durianom, które od niedawna rosną w tej dolinie.
Piąta rano - pobudka. Czas wstać i spieszyć się na autobus, który dowiezie mnie z HPP do Hilo. Mike wykręcił się od wycieczki, więc skoro nie jeżdżę samochodem, musiałam wykombinować sobie inny transport. Szczęśliwie przystanek jest zaledwie 20 minut marszu od naszego domu, z trzema autobusami do Hilo na dzień.
Jeszcze ciemno, wstaję, po zaledwie trzech godzinach snu, popychana do życia adrenaliną i podekscytowaniem. Oto dzień, o którym fantazjowałam latami. Wymarzona wyprawa na łono natury z najlepszym możliwym przewodnikiem. Lekki deszcz. Obmywam twarz zimną wodą, myję zęby, zabieram swój mały plecak z najpotrzebniejszymi rzeczami i wybywam.
Szary, wilgotny poranek. Powoli rozbrzmiewają ptaki, cichną żaby coqui. Pieją koguty. Drobny deszcz pomaga mi się wybudzić. Czekam na przystanku około pół godziny. Wreszcie przyjeżdża autobus, zaledwie kilka pasażerów wybiera się w ich codzienną drogę do Hilo. Głośne rozmowy i brudne szyby w rozklekotanym autobusie rodem z lat 80tych.
W Hilo spotykam Tylera i do Waipio pojedziemy już razem. Mam lekkie poczucie winy, że musiał po mnie przyjechać aż z Ninole (pół godziny na północ od Hilo), ale to było jedyne praktyczne rozwiązanie. Całą ponad godzinną drogę wypełniamy rozmowami - o durianach (tradycyjnie), o naszych kontuzjach, o leczniczych roślinach, o pracy, problemach, planach i celach.
Jedna po drugiej mijamy okoliczne wioski rozsiane wzdłuż wybrzeża: Pauka'a, Papaikou, Pepeekeo (gdzie kiedyś mieszkaliśmy z Mikiem przez cztery lata), Honomu (gdzie zwykłam pracować na straganie sprzedając kokosy), Hakalau (gdzie z Mikiem jeździmy pracować na farmie raz w tygodniu), Umauma, Ninole, Papaaloa, Laupahoehoe, Ookala, Paauilo (mój pierwszy dom na Hawajach), Honoka'a i wreszcie Kukuihaele i punkt widokowy Waipio.
8:30. Oto prawdziwy początek naszej wycieczki. Zostawiamy samochód na parkingu przy punkcie widokowym. Wstęp do doliny mają jedynie samochody z napędem na cztery koła albo piesi.
Tyler łapie okazję w postaci znajomego mieszkańca doliny - Carla. Carl to typowy miejscowy, hawajska krew i ewidentnie ciężko pracujący człowiek - jego stary pickup po brzegi wypełniony piłami mechanicznymi, podkaszarką i innymi narzędziami. Tyler zasiada na tyłach samochodu, a ja obok Carla z przodu. Przedstawiam się i próbuję zagadać ale Carl się uśmiecha ale nie jest zbyt rozmowny. No cóż, być może lepiej skupić się na widokach. Oto powoli toczymy się po najbardziej stromej drodze asfaltowej w USA. Po prawej stronie widać dolinę, z rzeką ciągnącą się ospale do oceanu, czarną plażą i niezliczonymi odcieniami zieleni. Dolina Waipio leży pośrodku dwóch zboczy wulkanów - Kohali od północy - najstarszego wulkanu Big Island - i Mauna Kea od południa.
Po jakichś dziesięciu minutach jesteśmy wreszcie na dole.
Ruszamy w kierunku plaży. Mijamy poletka taro, bananowce, wodne rośliny jak papirus i masę innych, których nazw nie znam. Nad nami rozpościerają się ciemne korony kukui, fikusów i drzew monkeypod. Mijamy dzikie konie powolnie spacerujące główną drogą kompletnie niezaciekawione nowymi przybyszami. Tyler taszczy ze sobą boogie board i wiosło. W planach jest kajakowanie i body surfing.
Nagle bryza morska wdziera się do moich płuc. Zapach, którego często nie czuję. Przepastny ocean rozciągający się na kilka tysięcy kilometrów nim dosięgnie lądu.
Tyler odbywa pogawędkę z surferem z Anglii. Kompletnie nic nie rozumiem z tego co mówią. Ocean, fale, pływy morskie - nieznany mi slang surferski. Woda wygląda dziś wyjątkowo spokojnie. Mówią, że zły czas na surfing, za to dla mnie to dobry nius - idealne warunki dla kiepskiego pływaka jak ja.
Wkraczamy w dżunglę. Linia brzegowa porośnięta jest drzewami ironwood, fałszywymi kamani z przebarwiającymi się na czerwono liśćmi, halą (Pandanus tectorius) i naupaką.
Nagle trafiamy na czyjeś domostwo. Tyler mówi, że to tu obywają się slynne imprezy w dolinie - muzyka, tańce i tak dalej.
Z wnętrza domu dobiegają szorstkie męskie głosy. Wchodzimy na moment, Tyler chce się przywitać z kumplami. Jeden z nich to właściciel tego lokalu.
- poznajcie moją przyjaciółkę Maję. Jest ekspertem ogrodnictwa.
- haha, nauczyłam się od niego.
- świetnie! My lubimy ogrodników!
Po krótkiej pogawędce. Tyler wydobywa z krzaków swój kajak. Dopiero w tym momencie dociera do mnie, że zaraz będziemy płynąć kajakiem w górę rzeki. Woda jest płytka i spokojna. To wręcz idealne warunki do nauki. Dotychczas moje doświadczenie z kajakami kończyło się na jednej przygodzie podczas Sylwestra kilka lat temu, kiedy chcąc nie chcąc braliśmy udział w pływaniu po zatoce Hilo celem oglądania na wodzie pokazu fajerwerków. Było to niezbyt przyjemne doświadczenie - pamiętam jak bardzo było mi zimno, padał deszcz, dupa zmokła od zimnej wody morskiej. Nigdy więcej! Wraz z Mikiem niecierpliwie czekaliśmy na koniec tego "niezapomnianego" wydarzenia.
Tym razem jednak okoliczności były magiczne. Tyler to zaprawiony w bojach, doświadczony i niezwykle zdolny osobnik. Trudno było mi się pozbyć wrażenia, że kajakowanie ze mną przy tak łagodnych warunkach było dla niego nudne, tym bardziej, że wiosłowanie nie szło mi zbyt gładko. Z tego powodu jeszcze mocniej doceniałam jego inicjatywę, by zapewnić mi tego typu doświadczenie. Mieliśmy tylko jedno wiosło, więc się wymienialiśmy. Woda była płaska, wolno płynąca i niemal przezroczysta. Brzegi rzeki porastała gęsta roślinność. Do trzcin przylepione były jasnoróżowe jajka ślimaków jabłkowych - jednego z lokalnych szkodników. Ciszę w dolinie zakłócały jedynie nasze rozmowy i plusk wody mąconej wiosłem. Nad nami górowały szare chmury, jednak nie zapowiadało się na deszcz.
Po kajakowaniu wskoczyliśmy do oceanu. Ja z niepewnością lecz i odwagą. Starałam się jak tylko mogłam naśladować ruchy Tylera i jego interakcję z oceanem. To w jaki sposób wskakiwał w fale, wyczekiwał na właściwy moment... Nie da się jednak ukryć, że była między nami ogromna przepaść w umiejętnościach pływackich i determinacji. Fale oceanu szybo stały się dla mnie zbyt silne. Kilka razy zostałam wciągnięta pod wodę, kilka razy stanęłam oko w oko z falą, która wywołała we mnie strach. Już nie czułam dna. Próbowałam płynąć do brzegu, lecz ocean wciągał mnie do siebie. Przebierałam ramionami co utraty tchu a jednak zdawało się że stałam w miejscu. Ostatkiem sił udało mi się wypłynąć na brzeg, z powodzeniem omijając podwodne kamienie. Przez jakąś minutę leżałam twarzą na szarym piasku próbując oddychać. Tyler wyszedł z wody, zupełnie niezmęczony, z obawą, że coś mi się stało.
- Nic mi nie jest, po prostu słabo pływam. Może trudno w to uwierzyć, ale w ostatnich czterech latach, byłam w oceanie zaledwie dwa razy.
Ocean uczy pokory. Właśnie mi przypomniał jak bardzo słaba jestem w wodzie i jaka przepaść istnieje pomiędzy mną a dobrymi pływakami. Surfing raczej nie leży w mojej przyszłości. Jestem zdecydowanie stworzeniem lądowym. W tym momencie cieszyłam się po prostu tym, że żyję. Tyler to moje przeciwieństwo w tym zakresie. Dla niego dzień bez kąpieli w oceanie to dzień stracony. On uwielbia mocne wrażenia i stawanie na krawędzi życia.
Po tej krótkiej kąpieli ruszyliśmy w kierunku drugiego końca plaży. Przed nami widniały klify oddzielające Waipio od kolejnej doliny - Waimanu. Na pionowej ścianie zieleni dało się dotrzeć zygzak - ścieżkę biegnącą po krawędzi wzgórza. Zaliczyć Waimanu to moje dotąd niespełnione marzenie.
Niewiedząc czemu nagle wpadłam na pomysł, żeby przebiec się po plaży. Moja energia wróciła i wspólnie rzuciliśmy się w pogoń kontynuując nasz koktajl endorfin. Wspólny sprint utrudnił jedynie plecak Tylera, wypełniony niespodziewanie dużą ilością jedzenia.
Na krańcu plaży, tuż pod ogromnymi klifami Waimanu spotykają się dwie ścieżki. Jedna prowadzi do następnej doliny a druga - King's Trail - na tyły Waipio. Wkraczamy w dżunglę, przechodząc obok palm kokosowych, inwazyjnych Syzygium cuminii i drzew kukui - najliczniejszego gatunku w dolinie.
Ja w moich wodnych butach, Tyler oczywiście boso. Mijamy kilka domostw w tym dom bambusowy będący w trakcie konstrukcji. Zatrzymujemy się na moment na posesji, gdzie z krystalicznie czystego źródła można napić się orzeźwiającej wody.
Słychać ludzkie głosy.
- Nie wierzę! Ostatnio o tobie myślałam - moje życzenie się ziściło!
Wykrzyknęła z oddali Tamara, tymczasowa mieszkanka doliny, wybiegając do nas, podekscytowana na widok Tylera. Młoda, zgrabna murzynka z ogromnym uśmiechem. Trudno samemu się nie uśmiechać na jej widok. Wdaliśmy się z nią w krótką pogawędkę. Dziewczyna pracuje przy budowie domu właścicieli tej działki. Gadamy o owocach, sadzeniu drzew i innych roślin. Nagle pojawia się też właścicielka z dzieckiem, kolejna znajoma Tylera. Gadają o wycięciu kilku potencjalnych drzew zagrażających budowie i przyszłym drzewkom owocowym. Tyler to rozchwytywany profesjonalny arborysta niezwykle zręczny i doświadczony, jak również chodząca legenda. Trudno się dziwić jego popularności.
Czas ruszać dalej. Tyler chce mi coś pokazać. Przez kilka minut wspinamy się po stromej ścieżce po wzgórzu. Oto dom na drzewie - zagnieżdżony wysoko w koronie ogromnej albizji saman. Mogę sobie tylko wyobrażać jak epickie musi być spędzenie nocy w takim miejscu.
Tuż obok domu na drzewie znajduje się mała kuchnia na powietrzu, z której korzystają goście. Tyler proponuje krótką przekąskę, zostawia też kilka batatów dla innych ludzi, korzystających z "kuchni".
Szczerze mówiąc, nie jestem nawet głodna. Wystarczy mi energia płynąca z nowych wrażeń, z bycia w tym unikatowym środowisku i z dobrego towarzystwa. Mam wrażenie, że czekałam na coś takiego od lat. Na prawdziwą przygodę, na dzień spędzony z daleka od rutynowej pracy, internetu i smutków codzienności.
Idziemy dalej. Tyler wpina się na największe drzewo mamey sapote jakie w życiu widziałam. Jego umiejętności nie przestają mnie inspirować. Drzewo nie ma zupełnie żadnych gałęzi aż do wysokości może 10 metrów, to jednak żaden problem dla Tylera, który po kilku sekundach jest już wysoko w koronie mamey szukając dojrzałych owoców. Mamey sapote to pyszny owoc przypominający w smaku i konsystencji gęste ciasto z dyni lub batata.
Następnym punktem naszej wyprawy jest działka naszego wspólnego znajomego imieniem Micah. To jeden z największych kolekcjonerów rzadkich tropikalnych owoców na wyspie. Byłam już tu kilka razy w przeszłości, ale doglądanie drzewek to zawsze wielka przyjemność. Zwłaszcza, że Micah nabył niedawno kilka moich szczepionych durianów. Tyler prowadzi mnie przez chaszcze by pokazać mi jak sobie radzi moje "potomstwo". Okrążony metalową "klatką", siedzi sobie w ziemi kilkuletni durian. Roślinka wyhodowana przeze mnie z nasionka, na której zaszczepiłam szlachetną odmianę, teraz rośnie sobie w jednym z najżyzniejszych miejsc na wyspie - król owoców - jak zwą duriana - w "Dolinie Królów". Jest to wzruszający dla mnie moment.
Tyler pokazuje mi resztę moich drzewek. W sumie około dziesięć moich durianów zostało posadzonych na tym skrawku ziemi. Durian to specjalny owoc. To coś więcej niż jedzenie. To wydarzenie towarzyskie, rytuał, dar natury łączący ludzi w poczuciu szczęścia i radości, które uwalnia się z każdym kęsem tego boskiego pokarmu. Nawet jeśli nie będzie mi dane spróbować owoców z tych drzew, moja misja została spełniona. Durian potrafi owocować przez kilkaset lat i wykarmić wiele pokoleń. Może kiedyś, gdy mnie już nie będzie, ludzie będą wspominać sobie historię tego skąd wzięły się te drzewa. Czy ktoś w ogóle da radę uwierzyć, że to dziewczyna z Polski wyhodowała te duriany?
Po inspekcji drzewek kontynuujemy naszą przeprawę w tył doliny.
Tyler chce zahaczyć o posesję dawnego ogrodu botanicznego. Znajdują się na niej trzy stare, ponad 30-letnie duriany. Coconut Chris, Tyler i inni od wielu lat zakradali się do tej posesji i zbierali dojrzałe owoce. Niedawno jednak ogród zyskał nową lokatorkę - Kobietę z Tajlandii, której zadaniem jest strzec cennych owoców przed głodnymi intruzami.
Zostawiamy nasze plecaki pod drzewem i najciszej jak to tylko możliwe zaczynamy iść w kierunku drzew. Nie jest to łatwe zadanie. Teren jest bardzo nierówny, ziemia pokryta kamieniami - śladem po częstych osuwiskach. Drzewa kukui rzucają mocny cień, wszędzie leżą ogromne ilości łupin po ich orzechach, więc bardzo łatwo jest się poślizgnąć. Duriany znajdują się na stromym zboczu. Zajmuje nam kilka minut dotarcie do drzew, Tyler narzuca tempo, idziemy w całkowitej ciszy. Ja zaczynam z coraz większym trudem łapać oddech, powietrze jest wyjątkowo wilgotne i nieruchome. Wreszcie dostrzegamy złotozielone korony durianów. Nieczęsto jest mi dane widzieć tak stare drzewa. Oczywiście w Azji Południowo-Wschodniej taki widok to nic specjalnego, ale durian został stosunkowo niedawno wprowadzony na Hawaje i z tego co wiem, nie ma na wyspach drzewa starszego niż 50 lat. Biorę głęboki oddech ale nie czuję zapachu duriana. To znaczy, że cokolwiek spadło, zostało już zebrane przez Tajkę. Niemniej sprawdzamy teren wokół drzew. Wygląda na to, że dwa z nich mają jeszcze sporo owoców. Tyler mówi, że "Monthong" - jedno z tych drzew należy do tej słynnej odmiany - miał conajmniej sto owoców w tym sezonie. Cóż, tym razem nie posilimy się cudownym durianem. Nieco rozczarowani udajemy się z powrotem do naszych plecaków.
Tyler ma w planach wizytę u znajomego, zanim jednak tam dotrzemy, czeka mnie coś, czego się zupełnie nie spodziewałam.
- Czy kiedykolwiek pływałaś w tutejszym wodospadzie?
Odpowiadam, że nie i w tym momencie czuję przypływ zarówno adrenaliny jak i ekscytacji.
Wiele słyszałam o słynnym wodospadzie w dolinie. To miejsce magiczne i oczyszczające dla wielu ludzi. Najpierw jednak Tyler chce mi pokazać coś zapierającego dech w piersiach. Wchodzimy na kolejną posesję. To słynny dom, którego budowa musiała być ogromnym wyzwaniem, ma on bowiem trzy piętra i zakotwiczony jest w niemal pionowej ścianie wzgórza. Tyler zaznacza swoją obecność wydając dzikie dźwięki i krzycząc "Aloha!". Zdaje się jednak, że nikogo nie ma w domu. Z dozą niepewności podążam za Tylerem, po schodach na najwyższe piętro, uprzejmie przepraszając za najście, w razie gdyby ktoś jednak był w środku. Trzecie piętro tego "zamku", willi - kto wie jak nazwać tak niecodzienną budowlę - posiada ogromny taras z panoramą całej doliny i widokiem na ocean. Jest to najwyższy budynek w Waipio. Pośród koron drzew ukryte są inne domy, lecz z tej perspektywy można by odnieść wrażenie, że jest się jedynymi mieszkańcami doliny. Co za przywilej mieszkać w takim miejscu i codziennie budzić się z takim widokiem.
Tyler wyjaśnia, że to miejsce kiedyś tętniło życiem, ale osoba mieszkająca teraz w tym domu nie lubi gości ani współlokatorów, jest terytorialna i samolubna. Ten dom to jej samotnia i oaza, mimo że jest zaledwie jego opiekunką a nie właścicielką. Z jakiegoś powodu zupełnie mnie to nie zaskakuje. Waipio przyciąga do siebie specyficznych ludzi, wielu z nich ma problemy z życiem w społeczeństwie i relacjami z ludźmi. Waipio to miejsce dla samotników i outsiderów.
Tuż za domem na klifie znajduje się legendarny wodospad. Ledwie posadziłam na ziemi swój plecak a Tyler już wskoczył do pierwszego jeziorka wypełnionego krystaliczną wodą płynącą ze stoków góry Kohala. On uwielbia kąpiele w wodospadach i strumieniach. To z Tylerem odważyłam się na moją pierwszą w życiu kąpiel w strumieniu i od tamtego czasu ja również zakochałam się w tym orzeźwiającym rytuale. To jednak nie jest zwykły wodospad. Tyler mówi, że musimy wejść wyżej, po skałach, żeby dotrzeć do lepszego miejsca. Wodospad ma bowiem kilka poziomów, będących swego rodzaju półkami skalnymi, z których każda posiada swój własny basen, gdzie zbiera się woda. Niestety wygląda na to, że dotarcie do najlepszego poziomu wymaga wspinaczki po prawie pionowych ścianach skalnych. Próbuję ocenić sytuację z trudem przełykając ślinę. Nie mam jednak zbytnio czasu na przemyślenia, bo Tyler jest już na drugim poziomie i czeka aż do niego dołączę. Staram się nie patrzeć na bok ani w dół, jedynie tam gdzie stawiam stopy i chwytam się rękami. Jakoś trzymam na wodzy swój lekki lęk wysokości. Tyler wyciąga do mnie rękę w razie gdybym potrzebowała pomocy, ale zaskakująco gładko idzie mi wspinaczka po skałach. Po kilkunastu sekundach jestem na drugim poziomie i teraz czekają mnie jeszcze tylko dwa piętra do pokonania.
Na szczycie nagrodą jest widok na wierzchołek wzgórza znajdujący się może kolejne 80 metrów nad nami. Tyler wspomina jak raz z kumplami weszli na sam szczyt, ale że to wycieczka na więcej niż jeden dzień, więc musimy zostawić to na inną okazję. Co za ulga!
Tyler robi to co lubi najbardziej - wchodzi pod wodospad i doświadcza na własnym ciele sił natury. Tuż po nim i ja decyduję się spróbować. Jestem tu w końcu po to, by doświadczać rzeczy, których nie czuję na codzień. Kiedyś myśl o zrobieniu czegoś takiego napawałaby mnie strachem, ale nie chcę już się bać nowych rzeczy i przeżyć. Czas zacząć żyć naprawdę, póki mam ku temu okazję.
Mam szczęście, że wodospad jest dość przystępnego rozmiaru, bo mimo tego że jestem dużo lżejsza od Tylera, udaje mi się nie stracić równowagi na mokrych kamieniach i wziąć na siebie całą siłę wodospadu. Zimna woda budzi do życia wszystkie moje zmęczone komórki. Moje myśli skupiają się tu i teraz. Nie ma miejsca na nic innego. Tylko człowiek i niepowstrzymany żywioł natury.
Nagle dociera do mnie, że wreszcie dostaję swój upragniony od wielu lat masaż. Zaczynam się głośno śmiać. Euforia rozpiera moją duszę. Wskakuję do głębokiej wody i czuję, że mogłabym się rozpłynąć.
Pływamy przez kilka krótkich minut, Tyler nurkuje kilka razy. Czas jednak iść. Nie ważne jak bardzo magiczne są niektóre chwile, one zawsze dobiegają końca.
Zaraz, zaraz. Czy my wracamy tą samą drogą?
O ile wspinaczka była dosyć łatwa, tak powrót po tych ścianach skalnych wydawał się nie do wykonania. Przynajmniej nie bez obrażeń. Tyler oczywiście bezproblemowo pokonuje skały. Szczęściarz - ma długie kończyny i bardzo sprawne stopy, więc dla niego taka ścieżka to żadne wyzwanie. Proponuje mi, że może mnie zanieść na dół, a ja na to, żeby dał mi chociaż szansę spróbować zejść samej. Nie jest źle. Okazuje się, że mam o wiele więcej kontroli nad własnym ciałem niż myślałam. Pomaga fakt że jestem boso dzięki czemu mogę lepiej wyczuć grunt. O własnych siłach docieram prawie na sam dół. Niestety brakuje mi kilkudziesięciu centymetrów by dosięgnąć stopą ziemi na ostatniej prostej. Tyler proponuje żebym stanęła na jego plecach. Niepewnie używam jego ciała jako ostatniego schodka, w dodatku jego skóra jest mokra i śliska tak jak i moje stopy, więc niestety tracę równowagę i ląduję na ziemi w niezbyt zgrabnym stylu. Najważniejsze jednak, że udało nam się wrócić bez szwanku.
Ostatni raz zanurzamy się w jeziorku po czym ruszamy dalej.
Koniec części pierwszej.
